‘Goede raadsleden maken éérst een belrondje.’

Bijl adviseert Van Rossum om niet meteen de stukken in te duiken. ‘Hij moet de energie, passie en visie vasthouden waarmee hij het ambt aanvaart,’ aldus Bijl. ‘Lees niet meteen alles. Lees de gevraagde beslissing en maak een beloonde langs de instellingen.’ Zo vorm je een eigen mening, adviseert Bijl. ‘Pas als jij weet waar het naartoe moet, kun je op een voorstel reageren.’

De belangrijkste vraag voor raadsleden is: waarom spreken we over dit onderwerp? “Een beter debat vraagt ook een heel andere ambtelijke voorbereiding.”

Debatkenner John Bijl zit zo vaak op de publieke tribune tijdens gemeenteraadsvergaderingen dat hij wel een boek kan schrijven over zijn kijk op de zaak. Dat heeft hij dan ook gedaan met De Mystery Burger, een bundeling observaties in alle delen van het land en dat in combinatie met een vaak scherpe toelichting. Zo komt de gespreksleider, trainer en publicist tot vijf adviezen voor raadsleden:

1. Kies een goede agendacommissie

Waarom praten we over dit onderwerp? Dat zou vaak de vraag moeten zijn, vindt Bijl. Vanaf de tribune bij gemeenteraadsvergaderingen kon de schrijver van het boek bijvoorbeeld genieten van een urenlange discussie over dikke, ambtelijke nota’s “zonder politieke issues!” Het wel of niet verlenen van een subsidie – wat dan het enige, echte issue voor raadsleden was – bleek eerder zelfs afgehamerd.
Het advies is de wethouder en ambtenaren scherp te houden dat je als raadslid aan de voorkant van het proces betrokken moet worden.

2. Werk aan geduld

“Verdiep je eerst in de materie voordat je met ideeën komt”, zegt Bijl. Wat helpt is op voorhand je principes onder woorden te brengen. Vanuit die leidende principes kan je vervolgens tot concrete oordelen komen. Ze vormen immers de basis voor jouw rol als raadslid. “In de eerste plaats gaat het niet over het wat, maar over het waarom.”
Het advies is telkens heen en weer te gaan van de visie naar de concrete kwestie, en weer terug.

3. Leer spreken

Het is een vak, dat spreken in het openbaar. Te vaak ziet Bijl nog raadsleden van hun papier oplezen wat ze vinden. Dat helpt niet mee aan een levendig debat, net als de vaak dikke pakken papier waarmee wordt gewerkt. “Een beter debat vraagt ook een heel andere ambtelijke voorbereiding.”
Het advies is dat vak serieus te nemen.

4. Reageer op elkaar

Alleen al de opstelling van de gemeenteraden en colleges zorgen voor weinig verheffende bijeenkomsten. Colleges zitten nog steeds vaak aan het hoofd van een tafel of op een soort podium voor en zelfs boven de raadsleden. Hierdoor gebeurt waarvan Bijl niet vrolijk wordt: debatten verworden tot een gelegenheid de wethouders vragen te stellen. Dit terwijl het juist de bedoeling is ook met elkaar in debat te gaan.
Het advies is elkaar als gemeenteraad ook werkelijk als het hoogste orgaan te zien.

5. Kies voor scherpe debatten

“Juist een scherp debat leidt tot vertrouwen van inwoners“, stelt de publicist. Wel is het dan van het allergrootste belang persoonlijk goed met elkaar om te gaan. “Op die manier kan je het inhoudelijk hartstochtelijk met elkaar oneens zijn, wat ik ook heb meegemaakt toen ik zelf nog raadslid was.”
Het advies is hard op de bal te spelen vanuit je eigen principes.

Dualisme

Goed. Het kan beter, roept Bijl vanaf de tribune, maar is het dualisme ging obstakel voor die betere manier van debatteren? “Nee”, is het antwoord. “Het geheugen van critici op het dualisme is heel kort. Wie als raadslid kaders wil stellen, kan dat nu veel beter doen.”

Op de dag na de gemeenteraadsverkiezingen werd tijdens het Politiek Café in Den Haag volop gediscussieerd over de verkiezingsuitslag. Ook in het panel, John Bijl, mede-auteur van het boek De Mystery Burger over de kwaliteit van het debat in de raadszaal. Zijn tip aan de nieuwe raad: ‘Lees je stukken niet! Grote kans namelijk dat de stukken je visie op het betreffende onderwerp beïnvloeden.’

Lopende zaken moeten ze afhandelen, zegt directeur John Bijl van het Perikles-instituut. Maar aan grote nieuwe projecten zullen ze echt niet meer beginnen, zegt Bijl, die wethouders en andere politiek bestuurders coacht.

‘De raad kan zaken besluiten die het college maar moet uitvoeren, maar je zult niet zien dat opeens besloten wordt Je moet beleefd wachten tot je werk echt klaar is en dan kun je er keurig mee stoppen.’

Volgens de jury is Meyer ‘een charismatische leider’ die de gemeente Heerlen de afgelopen jaren ‘veiliger en aantrekkelijker’ heeft gemaakt. Zijn fractie streed onder meer succesvol voor de herinvoering van het schoolzwemmen en zette zich in voor een actieve armoedebestrijding.

Met het winnen van de verkiezing heeft  Meyer de genomineerde raadsleden Anne Kuik (Groningen, CDA), , Gerdien Rots (Zwolle, CU) Vera Tax (Venlo, PvdA) achter zich gelaten.   Het hele juryrapport vind je hier. De verkiezing Beste Raadslid van Nederland is een initiatief van de Volkskrant, Pauw en Witteman, BKB en het Periklesinstituut.

In hun boek beschrijven ze hoe raadsvergaderingen beter kunnen. ‘Een gemeenteraad moet vaker tegen een college zeggen: deze kant moet het op.’

Het Periklesinstituut heeft dit model en de bijbehorende benodigde veranderingen in de organisatie voorbereid. Het model moet de raad meer grip geven op de agenda en in staat stellen de deliberatie beter te voelen.

Sliedrecht Centraal doet verslag van de raadsvergadering:

De vergaderingen zijn nu nog te vaak een herhaling van zetten omdat ook tijdens besluitvormende bijeenkomsten discussies worden gevoerd. Aangezien er ook informatieve bijeenkomsten worden gehouden, wordt een onderwerp wel eens drie keer achter elkaar besproken. Beperk je dat tot één goede discussie in de opiniërende raad dan wordt het voor geïnteresseerde burgers overzichtelijker en ontstaat voor de fracties een duidelijker moment waarop ze hun standpunten naar voren kunnen brengen.

‘2002 was met Pim Fortuijn. In 2006 was het of PvdA, of Leefbaar. En in 2010 leek het alsof er nieuwe politiek in Rotterdam bedreven moest worden’, zegt Bijl over de afgelopen verkiezingen.

‘Deze keer lijkt het alsof er helemaal geen verkiezingen zijn.’ Dit debat, verwijzend naar het laatste lijsttrekkersdebat van RTV Rijnmond zondag, ging volgens Bijl eigenlijk eens ergens over. ‘Je had eindelijk het idee dat er wat valt te kiezen.’

Luister het interview bij RTV Rijnmond.

Anne Kuik (Groningen, CDA)

De kiezers die haar in 2010 met voorkeurstemmen in Groningse raad kozen, zal ze niet teleurgesteld hebben. Anne is kordaat, heeft het hart op de tong en steekt haar mening niet onder stoelen of banken. In debatten is ze zeer aanwezig, maar ook buiten de raad laat zij zich niet onbetuigd. Ze was de afgelopen jaren goed zichtbaar in lokale media en zet zich met verve in voor studenten en ondernemers. Ze werkt daarmee hard aan haar vurige wens het drukbezette centrum van Groningen levendig te houden. De komende jaren kan ze haar gevoel voor het politieke spel verder ontwikkelen, wat haar tot een nog grotere factor in de lokale politiek zal maken.

Gerdien Rots (Zwolle, ChristenUnie)

Ogenschijnlijk zonder moeite weet Gerdien in begrijpelijke taal de samenhang tussen verschillende gemeentelijke beleidsterreinen uit te leggen. Wanneer je met haar spreekt valt ook direct haar pure en oprechte interesse op. Ze maakt gemakkelijk contact en gaat bewust het gesprek met bewoners aan. Bijvoorbeeld over één van de belangrijkste uitdagingen voor gemeentes: de decentralisatie van onder meer de zorg. Met haar fractie organiseerde ze gesprekken met bewoners in de stad, die haar voorzagen van goede feedback en argumenten om tot een krachtig politiek geluid te komen.

Ron Meyer (Heerlen, SP)

Ron Meyer wordt door vriend en vijand geprezen als de leider van de Heerlense politiek. Hoewel de SP deel uitmaakt van het huidige college, koos Meyer ervoor om in de raad te blijven. Van daaruit weet hij steeds weer indruk te maken. Meyer is degene die in de raad debatten steeds politiek maakt, oplossingen zoekt, maar ook verschillen benoemt. Verbaal is hij ijzersterk. Meyer weet besluitvorming in de raad te koppelen aan actie in de stad. Hij maakt zich sterk voor het behoud van voorzieningen in de wijken en zette het thema gereguleerde wietteelt op de Heerlense politieke agenda, voordat het een landelijk thema werd.

Vera Tax (Venlo, PvdA)

Als Vera in de raad spreekt, is één ding duidelijk: ze weet alles over het onderwerp wat er te weten is. Ze duikt in dossiers en spreekt de juiste contacten aan om haar kennis aan te vullen. Toch zal Vera nooit een doorgeefluik zijn van haar netwerk. Ze gebruikt de kennis en input van haar contacten om zelf tot een afweging te komen. Vera weet wat ze belangrijk vindt, maar is tegelijkertijd niet bang om op andere zaken toe te geven of haar mening bij te stellen. Ze staat open voor wat andere partijen belangrijk vinden en denkt graag mee. Zo krijgt Vera vaak haar zin én helpt ze anderen om zaken voor elkaar te krijgen.

Voor de volgende ronde worden de kandidaten intensief gevolgd door Pauw & Witteman en de Volkskrant. Deze vier raadsleden strijden op 18 maart tijdens het Festival van de Lokale Democratie in de Melkweg, Amsterdam live om de titel. Wees erbij en moedig jouw favoriete finalist aan! Maar om de titel te winnen hebben ze nog meer stemmen nodig van jullie.

Heb je nog niet gestemd? Zorg dan dat je snel stemt op jouw beste raadslid. Het stemmen sluit op 18 maart om 22.30 uur. De winnaar wordt gekozen uit de online stemmen, het jury oordeel en de mening van het publiek in de Melkweg. Het Beste Raadslid van Nederland is een initiatief van de Volkskrant, Pauw & Witteman, campagnebureau BKB en het Periklesinstituut.

Tijdens het Festival van de Lokale Democratie blikken we vooruit op de verkiezingen met politici, journalisten en opiniemakers. Er zijn optredens van artiesten uit heel het land en we kiezen het Beste Raadslid van Nederland.

Andree van Es (wethouder en oud-kamerlid GroenLinks) deelt in Lokale Gasten aan de hand van videofragmenten haar ervaringen in de lokale politiek. Mona Keijzer vertelt over haar wethouderschap in Waterland en Purmerend. Maarten van Rossem geeft college over lokale democratie. Pauw & Witteman zendt vanaf 23.00 uur live uit vanuit de Melkweg. Daarnaast optredens en bijdragen van onder meer Bas Heijne, Jan Marijnissen, Ed NijpelsRonald PlasterkEefje de VisserJan Jaap van Wal, Wouter Bos en Marco Roelofs.

Bekijk het programmaboekje en like de Facebookpagina voor de laatste updates van het programma.

Het Festival van de Lokale Democratie is een initiatief van BKB en deMelkweg, in samenwerking met de VolkskrantPauw & Witteman en het Periklesinstituut.